Hormony człowieka

Hormon to endogenny (wyprodukowany wewnątrz organizmu) związek chemiczny kontrolujący i regulujący pracę organizmu. Hormony w naszym ciele produkują narządy zwane gruczołami dokrewnymi. Dlaczego dokrewnymi? Bo wydzielają "do krwi" - hormony wpuszczane są bezpośrednio do krwiobiegu.

Gruczoły dokrewne człowieka przedstawia obrazek poniżej:

Gruczołem nadrzędnym (takim szefem wśród nich) jest przysadka mózgowa. Rządzi ona innymi gruczołami poprzez wydzielanie specjalnych hormonów (hormonów tropowych). Poznamy je po tym, że w nazwie mają słowo "tropina", np. tyreotropina. Przysadka mózgowa sama podlega kontroli fragmentu mózgu, zwanego podwzgórzem. A teraz z biologicznego na nasze:



MÓZG (a dokładnie jego część zwana PODWZGÓRZEM) kontroluje PRZYSADKĘ MÓZGOWĄ, a ta poprzez produkcje hormonów tropowych kontroluje działanie GRUCZOŁÓW. Gruczoły produkując HORMONY kontrolują prace organizmu lub jego części.

Wyobraźmy sobie, że organizm to szkoła: poszczególne komórki to uczniowie. Gdyby nie podlegali żadnej kontroli (opiece) to nie sądzę, aby systematycznie się uczyli. Dzięki temu, że mają nauczycieli (wyobraźmy ich sobie jako gruczoły), którzy robią klasówki (hormony) uczniowie się uczą - czyli wszystko jest w normie. Nauczyciel też człowiek i też mogłoby mu się nie chcieć.. .aby temu zapobiec mamy dyrektora (przysadkę mózgową), która wydając polecenia (hormony topowe) stymuluje jego pracę. Dyrektor musi jednak przestrzegać zarządzeń ministra edukacji (czyli mózgu), który rządzi całym systemem. Łatwe? Tak się tylko wydaje... Tak na prawdę to bardzo skomplikowany i zawiły system. Po co więc tak to komplikować? Dlaczego nie można zdać się tylko na układ nerwowy, skoro i tak to on nadzoruje wszystko? Wracając do szkolnej analogii - czy minister edukacji zajmuje się tym czy Jan Kowalski z II b odrobił lekcje? A czemu w ogóle organizm "pakuje" się w produkowanie jakiś związków chemicznych zamiast polegać na starych dobrych impulsach? Bo impuls nerwowy jest jak decyzja ministra (np. o tym, że gimnazjaliści mają napisać egzamin końcowy) - pojawia się jednorazowo. Wszyscy wiemy, że jak raz coś przeczytamy, to szybko zapomnimy. Potrzebny jest zatem ktoś, kto będzie regularnie przypominał o tym, że mamy się uczyć - nauczyciel i sprawdziany. :-)

Wybrane hormony, które warto znać (tzn takie, które najczęściej się bada) to:
[Uwaga! Miała być tabelka, ale będzie w formie tekstu, umieszczam linki do Wikipedii odnośnie wybranych chorób do poczytania dla osób chętnych. Choroby obowiązkowe oznaczone będą pogrubioną czcionką]

• Somatotropina = Hormon wzrostu (STH = GH) produkowana jest przez przysadkę mózgową. Stymuluje wzrost, budowę nowych tkanek, przyspiesza metabolizm. Efektem zaburzenia jej wydzielania jest nieprawidłowy wzrost (karłowatość lub gigantyzm).
• Prolaktyna (PRL) - także produkowana przez przysadkę mózgową, zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka (czyli laktację od laktozy czyli cukru obecnego w mleku - łatwiej tak zapamiętać). Zaburzenia wydzielania powodują problemy z cyklem miesiączkowym u kobiet.
• Przez przysadkę produkowana jest też Tyreotropina (TSH), która pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę.
• Gonadotropiny (FSH, LH) to grupa hormonów, które kontrolują wydzielanie hormonów przez gonady (czyli jądra i jajniki).
• Malutki gruczoł położony pod mózgiem czyli szyszynka produkuje hormon melatoninę, która to reguluje cykl dobowy i ośrodki snu i czuwania.
• Tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3) to hormony produkowane przez tarczycę. Wzmagają podstawową przemianę materii, pobudzają syntezę białek, zmniejszają poziom cholesterolu we krwi. Zaburzenie ich wydzielania są oznaką nieprawidłowego działania tarczycy - jej niedoczynności lub nadczynności. 

Niedoczynność tarczycy objawia się: zwiększeniem masy ciała, uczuciem zmęczenia, osłabieniem, sennością, trudnościami w koncentracji, zaburzeniami pamięci, stanami depresyjnymi, łatwym marznięciem, uczuciem chłodu, zaparciami, nadmiernym rogowaceniem skóry, obrzękami podskórnymi, zaburzeniami miesiączkowania.

Nadczynność tarczycy z kolei objawia się: nadpobudliwością nerwową, zwiększoną potliwością, nietolerancją gorąca, kołataniem serca, dusznościami, uczuciem osłabienia, utratą masy ciała często przy zwiększonym apetycie, wytrzeszczem oczu, bezsennością, zaburzeniem miesiączkowania. Charakterystycznym objawem jest powstanie wola - powiększenia tarczycy.

Wystąpienie takich objawów trzeba koniecznie skonsultować z lekarzem. Zaburzenia pracy tarczycy są dosyć powszechne w populacji, ważne jest szybkie diagnozowanie ich i leczenie.

• Kalcytonina, także produkowana przez tarczycę przesuwa wapń z krwi do kości - zwiększając uwapnienie kości, a zmniejszając jego stężenie w krwi. Odwrotnie do niej działa...
•  produkowany przez przytarczyce parathormon - powoduje uwalnianie jonów wapnia z kości (które są głównym rezerwuarem jonów wapnia dla organizmu) do krwi, wówczas gdy poziom tych jonów we krwi spada.
• Insulina produkowana przez trzustkę jest jednym z najważniejszych hormonów naszego ciała. Powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi, ułatwiając transport glukozy do komórek, zwiększa syntezę białek i tłuszczów. Jej antagonistą (przeciwnikiem) jest...
• także produkowany przez trzustkę glukagon, który podnosi poziom glukozy we krwi, uwalnia cukier z wątroby.

Niedobór insuliny najczęściej jest związany z chorobą zwaną cukrzycą. Istnieje kilka typów cukrzycy, niezależnie od tego z którym z nich mamy do czynienia cukrzyca jest chorobą groźną dla zdrowia a nawet życia i bezwzględnie wymaga leczenia!!! Cukrzycę wykrywa się wykonując badanie stężenia cukru we krwi.

• Nadnercza produkują hormon adrenalinę (zwaną też epinefryną) uważaną za "hormon walki i ucieczki". Adrenalina przygotowuje nas na obronę przed zagrożeniem, zwęża naczynia krwionośne krążenia skórnego, nerkowego i trzewnego, za to rozszerza naczynia krwionośne tętnic wieńcowych i mięśniowych (żeby w razie potrzeby mieć siłę uciekać), zwiększa częstość skurczów serca, podwyższa ciśnienie krwi (komórki muszą mieć paliwo by pracować), rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu (potrzeba więcej tlenu), podwyższa poziom glukozy we krwi i przyspiesza rozkład tłuszczów (potrzeba paliwa dla komórek), rozszerza źrenice i poprawia przytomność umysłu (aby szybciej reagować).
• Testosteron to hormon produkowany przez jądra i w niewielkim stopniu przez nadnercza. Wpływa na dojrzewanie plemników oraz reguluje popęd płciowy.
• Estrogeny są grupą hormonów wytwarzanych przez jajniki. Powodują rozwój cech płciowych w młodości, potem odpowiadają za popęd płciowy i regulację cykli menstruacyjnych
• Kolejny hormon produkowany przez jajniki - progesteron - reguluje cykl menstruacyjny, odpowiada za podtrzymanie ciąży w początkowym jej etapie. 
• Z kolei później za utrzymanie ciąży odpowiada wytwarzana przez łożysko gonagotropina kosmókowa (HCG).

Praca układu dokrewnego opiera się na mechanizmie sprzężeń zwrotnych. W uproszczeniu gruczoły cały czas "trzymają rękę na pulsie" aby nie przedobrzyć w żadną stronę. Ciąg dalszy nastąpi...