Grzyby są prostymi eukariontami, zamieszkującymi wiele różnych środowisk we wszystkich strefach klimatycznych. Większość grzybów to organizmy wielokomórkowe, często komórczaki. Ich komórki nie są zróżnicowane - tworzą plechę. Odżywiają się w sposób heterotroficzny, jako saprofity (rozkładają martwą materię organiczną), pasożyty (odżywiają się kosztem innych organizmów) lub symbionty (żyją we współpracy z innymi organizmami - np. glonami i roślinami, które w zamian za ochronę je karmią). Ich komórki otoczone są ścianą komórkową z chityny (ta sama substancja buduje pancerze stawonogów). Grzyby mogą oddychać zarówno tlenowo jak i beztlenowo (poprzez fermentacje). Rozmnażają się zarówno wegetatywnie jak i płciowo.
piątek, 28 marca 2014
czwartek, 27 marca 2014
wtorek, 25 marca 2014
Zagadnienia do sprawdzianu - klasa I (systematyka, wirusy, bakterie)
Co muszę wiedzieć?
1. Czym jest systematyka? Jak inaczej ją nazywamy? Na czym się opiera podział systematyczny?
2. Jakie znamy taksony? Które taksony są najszersze, a które najwęższe?
1. Czym jest systematyka? Jak inaczej ją nazywamy? Na czym się opiera podział systematyczny?
2. Jakie znamy taksony? Które taksony są najszersze, a które najwęższe?
wtorek, 18 marca 2014
Podstawy dziedziczenia
Dziedziczenie - sposób przekazywania genów potomstwu. Dziedziczenie następuje w momencie łączenia się gamet rodzicielskich, z których każda dostarcza nowemu organizmowi 50% genów rodziców (pominąwszy geny mitochondrialne).
Pierwszym badaczem, który próbował zbadać dziedziczenie był zakonnik Grzegorz Mendel. Sformułował on dwa prawa opisujące zasady dziedziczenia. Prawa Mendla mówią one, że:
- Do gamety dostaje się tylko jedna kopia każdego genu rodzica (I prawo Mendla).
- Geny dziedziczone są niezależnie od siebie (II prawo Mendla) - faktycznie to nie do końca prawda, ale w większości przypadków się sprawdza.
Polecam filmy:
Pierwszym badaczem, który próbował zbadać dziedziczenie był zakonnik Grzegorz Mendel. Sformułował on dwa prawa opisujące zasady dziedziczenia. Prawa Mendla mówią one, że:
- Do gamety dostaje się tylko jedna kopia każdego genu rodzica (I prawo Mendla).
- Geny dziedziczone są niezależnie od siebie (II prawo Mendla) - faktycznie to nie do końca prawda, ale w większości przypadków się sprawdza.
Polecam filmy:
Zdrowe odżywianie się
Przydatne linki:
1) Instytut żywności i żywienia
2) Kalkulator idealnej wagi
3) Kalkulator zapotrzebowania energetycznego
Zadania:
1) Policz BMI wylosowanej przez grupę osoby.
2) Skomponuj odpowiednią dla tej osoby dietę. Uwzględnij w niej: otrzymany wynik BMI, zawartość składników odżywczych, upodobania danej osoby.
1) Instytut żywności i żywienia
2) Kalkulator idealnej wagi
3) Kalkulator zapotrzebowania energetycznego
Zadania:
1) Policz BMI wylosowanej przez grupę osoby.
2) Skomponuj odpowiednią dla tej osoby dietę. Uwzględnij w niej: otrzymany wynik BMI, zawartość składników odżywczych, upodobania danej osoby.
piątek, 14 marca 2014
Podstawy dziedziczenia - zadania
Zadanie 1
Kolor sierści u myszoskoczków jest warunkowany genetycznie przez gen A. Allel dominujący A warunkuje sierść burą, zaś jeden z allei recesywnych a - sierść białą. Jakie potomstwo uzyskamy ze skrzyżowania burej samicy i białego samca?
Kolor sierści u myszoskoczków jest warunkowany genetycznie przez gen A. Allel dominujący A warunkuje sierść burą, zaś jeden z allei recesywnych a - sierść białą. Jakie potomstwo uzyskamy ze skrzyżowania burej samicy i białego samca?
poniedziałek, 10 marca 2014
Systematyka (taksonomia)
Systematyka to nauka zajmująca się klasyfikowaniem, katalogowaniem oraz opisywaniem organizmów w oparciu o badania ich różnorodności, pochodzenia i pokrewieństwa.
Systematyka grupuje organizmy w taksony. Kiedyś opierała się głównie na wyglądzie organizmów, współcześnie - na pokrewieństwie genetycznym.
Systematyka grupuje organizmy w taksony. Kiedyś opierała się głównie na wyglądzie organizmów, współcześnie - na pokrewieństwie genetycznym.
Budowa komórki
Komórka to najmniejsza
strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych. Jest podstawową jednostką morfologiczno−czynnościową ustroju.
Komórki dzielimy na:
A) Prokariotyczne (bezjądrowe)
Dla utrwalenia polecam film: Budowa komórki.
Komórki dzielimy na:
A) Prokariotyczne (bezjądrowe)
- bakteryjne
- zwierzęce (występują u zwierząt, ludzi i protistów zwierzętopodobnych czyli pierwotniaków)
- roślinne (występują u roślin i protistów roślinopodobnych czyli glonów)
- grzybowe (występują u grzybów i protistów grzybopodobnych)
Struktury komórkowe (organella):
- jądro komórkowe - zawiera większość materiału genetycznego komórki. Funkcją jądra komórkowego jest przechowywanie i powielanie informacji genetycznej oraz kontrolowanie czynności komórki, poprzez regulowanie ekspresji genów. Występuje w komórkach zwierząt, roślin i grzybów.
- mitochondrium - odpowiada za uwalnianie energii w procesie oddychania komórkowego. Oprócz tego mitochondrium jest zaangażowane w wiele innych procesów, takich jak sygnalizacja komórkowa, specjalizacja, wzrost i śmierć komórki, czy też kontrola cyklu komórkowego. Występuje w komórkach zwierząt, roślin i grzybów.
- chloroplast - odpowiada za przeprowadzenie procesu fotosyntezy. Występują tylko w komórkach roślinnych.
- siateczka śródplazmatyczna szorstka - jest pokryta rybosomami, które są odpowiedzialne za biosyntezę białek. Występuje w komórkach zwierząt, roślin i grzybów.
- siateczka śródplazmatyczna gładka - odbywają się w niej procesy metaboliczne lipidów (synteza lipidów) lub sterydów oraz detoksykacja (czyli usunięcie z organizmu trujących substancji) jak również transport wewnętrzny. Od błon siateczki śródplazmatycznej gładkiej mogą oddzielać się pęcherzyki, które przekształcają się w wakuole lub inne pęcherzyki (np. lizosomy). Występuje w komórkach zwierząt, roślin i grzybów.
- aparat Golgiego - służy do syntezy i modyfikacji substancji zużywanych przez komórkę, bądź wydzielanych poza nią. Występuje w komórkach zwierząt, roślin i grzybów.
- cytoszkielet - stanowi rusztowanie dla komórki, dzięki niemu może zachodzić transport. Występuje we wszystkich typach komórek.
- lizosom - zawiera enzymy trawienne, służące do rozkładu substancji pobieranych przez komórki.
- wakuola (wodniczka) - służy za magazyn różnych substancji lub usuwania nadmiaru wody (wodniczka tętniąca). Występuje we wszystkich typach komórek.
- błona komórkowa - odgranicza komórkę od środowiska zewnętrznego i odpowiada za odbieranie sygnałów z niego. Występuje we wszystkich typach komórek.
- ściana komórkowa - ochrania komórkę i nadaje jej kształt. Występuje w komórkach bakterii, roślin i grzybów.
DNA
Podaję link do filmu: DNA i kod genetyczny.
Z filmu dowiecie się:
1. Czym jest i jak jest zbudowane DNA?
2. Kto odkrył DNA?
3. Czym są geny?
4. Na czym polega ekspresja informacji genetycznej?
5. Czym jest kod genetyczny i jak go odszyfrować?
6. Jakie cechy charakteryzują kod genetyczny?
Wirusy
Podaję link do ciekawego filmu o wirusach: Wirusy - bezkomórkowe formy materii ożywionej.
Dowiecie się z niego:
1. Czym są wirusy, jakie mają rozmiary, jak są zbudowane?
2. Jak wygląda atak wirusa na komórkę: cykle lityczny i lizogeniczny?
3. Jakie choroby człowieka, roślin i zwierząt wywołują wirusy?
4. Dlaczego trudno jest nam walczyć z wirusami?
Dowiecie się z niego:
1. Czym są wirusy, jakie mają rozmiary, jak są zbudowane?
2. Jak wygląda atak wirusa na komórkę: cykle lityczny i lizogeniczny?
3. Jakie choroby człowieka, roślin i zwierząt wywołują wirusy?
4. Dlaczego trudno jest nam walczyć z wirusami?
czwartek, 6 marca 2014
Mitoza, mejoza i cykl komórkowy
Cykl komórkowy to cykl życia komórki od jednego jej podziału do następnego. Dzieli się na fazy:
Dla utrwalenia polecam film: Chromosomy, chromatydy, chromatyna.
Istnieje kilka rodzajów podziału komórek. U Eukariontów najpowszechniejszymi z nich są: mitoza oraz mejoza.
Mitoza to podział jąder komórek somatycznych. Jej zadaniem jest rozdzielenie DNA namnożonego w czasie fazy S cyklu komórkowego na dwa jądra komórkowe. Mitoza składa się z faz:
A) koniec interfazy - przygotowanie do mitozy, synteza białek wrzeciona podziałowego i innych białek niezbędnych do zajścia mitozy.
B) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko.
C) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, tworząc płytkę metafazową, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
D) anafaza - następuje rozdzielenie chromatyd siostrzanych, powstają chromosomy potomne, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
E) telofaza - wokół skupisk chromosomów powstaje otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
G) początek interfazy - dwie komórki potomne rosną i rozwijają się.
Dla utrwalenia polecam film: Mitoza.
Mejoza jest podziałem, w wyniku którego powstają jądra komórek generatywnych, czyli gamet. Jej zadaniem jest rozdzielenie DNA namnożonego w czasie fazy S cyklu komórkowego komórek prekursorskich gamet na cztery jądra komórkowe, z których każde zawiera 50% DNA komórki wyjściowej. Mejoza obejmuje 2 cykle podziałowe, z których każdy ma 4 fazy.
A) Koniec interfazy - przygotowanie do mejozy, synteza białek wrzeciona podziałowego i innych białek niezbędnych do zajścia mejozy.
B) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko. Chromosomy łączą się w biwalenty (pary chromosomów homologicznych), zachodzi proces crossing over C/O.
C) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, biwalenty ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
D) anafaza - następuje rozdzielenie chromosomów homologicznych, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki. To jest właściwy moment podziału redukcyjnego.
E) telofaza - wokół skupisk DNA odtwarza się otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
F) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko.
G) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, tworząc płytkę metafazową, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
H) anafaza - następuje rozdzielenie chromatyd siostrzanych, powstają chromosomy potomne, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
I) telofaza - wokół skupisk chromosomów powstaje otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
J) początek interfazy - dwie komórki potomne rosną i rozwijają się.
Dla utrwalenia polecam film: Mejoza.
Anglojęzycznym polecam też film.
Może się zdarzyć, że komórka "wymknie" się z cyklu komórkowego. Mamy wtedy do czynienia z nowotworzeniem. Zainteresowanym polecam film: Komórki nowotworowe.
Obrazki pochodzą z podręcznika, z którego się uczymy:
"Zycie" wyd. Wiking, autorstwa: A. Krawczyk i J. Krawczyk.
- Faza wzrostu komórki (G1) to takie "dzieciństwo" komórki. Komórka ma wtedy 100% swojego DNA.
- Faza Syntezy DNA (S) jest momentem namnożenia całego materiału genetycznego komórki, w efekcie czego komórka ma 200% DNA - dwie kompletne kopie.
- Faza wzmożonej syntezy białek (G2) to czas gdy komórka przygotowuje się do podziału, np namnaża swoje organella. Komórka nadal ma 200% DNA. Fazy G1, S i G2 razem nazywam interfazą.
- Faza podziału komórki (M) składająca się z podziału jadra komórkowego (kariokinezy) i podziału cytoplazmy i reszty struktur (cytokinezy). W jej wyniku otrzymujemy dwie komórki zawierające po 100% DNA lub 4 komórki mające po 50% DNA.
Kiedy komórka zróżnicuje (wyspecjalizuje) i przestanie się dzielić, wchodzi w fazę spoczynku podziałowego (G0).
Dla utrwalenia polecam film: Chromosomy, chromatydy, chromatyna.
Mitoza to podział jąder komórek somatycznych. Jej zadaniem jest rozdzielenie DNA namnożonego w czasie fazy S cyklu komórkowego na dwa jądra komórkowe. Mitoza składa się z faz:
A) koniec interfazy - przygotowanie do mitozy, synteza białek wrzeciona podziałowego i innych białek niezbędnych do zajścia mitozy.
B) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko.
C) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, tworząc płytkę metafazową, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
D) anafaza - następuje rozdzielenie chromatyd siostrzanych, powstają chromosomy potomne, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
E) telofaza - wokół skupisk chromosomów powstaje otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
G) początek interfazy - dwie komórki potomne rosną i rozwijają się.
Dla utrwalenia polecam film: Mitoza.
Mejoza jest podziałem, w wyniku którego powstają jądra komórek generatywnych, czyli gamet. Jej zadaniem jest rozdzielenie DNA namnożonego w czasie fazy S cyklu komórkowego komórek prekursorskich gamet na cztery jądra komórkowe, z których każde zawiera 50% DNA komórki wyjściowej. Mejoza obejmuje 2 cykle podziałowe, z których każdy ma 4 fazy.
A) Koniec interfazy - przygotowanie do mejozy, synteza białek wrzeciona podziałowego i innych białek niezbędnych do zajścia mejozy.
B) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko. Chromosomy łączą się w biwalenty (pary chromosomów homologicznych), zachodzi proces crossing over C/O.
C) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, biwalenty ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
D) anafaza - następuje rozdzielenie chromosomów homologicznych, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki. To jest właściwy moment podziału redukcyjnego.
E) telofaza - wokół skupisk DNA odtwarza się otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
F) profaza - zaczyna zanikać otoczka jądrowa, następuje kondensacja chromatyny (chromosomy zaczynają być widoczne i ujawnia się ich chromosomu), formuje się wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne), zanika jąderko.
G) metafaza - całkowicie zanika otoczka jądrowa, chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki, tworząc płytkę metafazową, następuje przyczepienie wrzeciona podziałowego do centromerów.
H) anafaza - następuje rozdzielenie chromatyd siostrzanych, powstają chromosomy potomne, które wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
I) telofaza - wokół skupisk chromosomów powstaje otoczka jądrowa, chromosomy rozwijają się do chromatyny, zaczyna się cytokineza.
J) początek interfazy - dwie komórki potomne rosną i rozwijają się.
Dla utrwalenia polecam film: Mejoza.
Anglojęzycznym polecam też film.
Może się zdarzyć, że komórka "wymknie" się z cyklu komórkowego. Mamy wtedy do czynienia z nowotworzeniem. Zainteresowanym polecam film: Komórki nowotworowe.
Obrazki pochodzą z podręcznika, z którego się uczymy:
"Zycie" wyd. Wiking, autorstwa: A. Krawczyk i J. Krawczyk.
środa, 5 marca 2014
Zapotrzebowanie energetyczne
Zapotrzebowanie energetyczne zależy od wielu czynników, min.: wieku, płci, stanu fizjologicznego, masy ciała i aktywności fizycznej. Składa się ono z podstawowego zapotrzebowania energetycznego (czyli ilości energii, jaka jest niezbędna do przeprowadzania procesów metabolicznych) oraz zapotrzebowania organizmu w energię niezbędną do poruszania się.
Podstawowe zapotrzebowanie energetyczne możemy wyliczyć je za pomocą wzoru Harrisa i Benedicta. Przedstawia się on następująco:
Podstawowe zapotrzebowanie energetyczne możemy wyliczyć je za pomocą wzoru Harrisa i Benedicta. Przedstawia się on następująco:
a) dla kobiet:
665,1 + (9,567*M) + (1,85*W) - (4,68*L)
b) dla mężczyzn:
66,47 + (13,7*M) + (5,0*W) - (6,76*L)
gdzie:
M - oznacza masę ciała w kilogramach
W - wzrost w centymetrach
L - wiek w latach
Całkowite zapotrzebowanie energetyczne możemy oszacować mnożąc podstawowe zapotrzebowanie energetyczne przez parametr aktywności fizycznej: Zazwyczaj przyjmuje się:
1,2 - dla osób o niskiej aktywności (ćwiczenia okazjonalne lub brak)
1,4 - dla osób o średniej aktywności (regularne, krótkie ćwiczenia)
1,6 - dla osób o dużej aktywności (godzina ćwiczeń przynajmniej 5 razy w tygodniu)
1, 8 - dla osób o bardzo dużej aktywności (ciężka praca fizyczna, codzienne ćwiczenia powyżej godziny).
Aby utrzymać wagę powinniśmy spożywać ilość kalorii odpowiadająca naszemu zapotrzebowaniu energetycznemu. Spożywanie większej ilości kalorii powoduje przyrost masy ciała, mniejszej - jej utratę. Minimalna ilość kalorii jaką powinniśmy przyjmować to co najmniej 80% zapotrzebowania energetycznego.
Ilość kalorii w produktach spożywczych można znaleźć w tabelach kaloryczności. Podaję link do fajnej stronki z kalkulatorem kalorii.:
Przykład:
Kobieta o wzroście 164 cm i wadze 52 kg w wieku 29 lat potrzebuje za zaspokojenie podstawowego zapotrzebowania energetycznego:
665,1 + (9,567*M) + (1,85*W) - (4,68*L) =
= 665,1 + 9,567 * 52 + 1,85 * 164 - 4,68 * 29 =
= 665,1 + 497, 48 + 303,4 - 135,72 = 1330,26
Wziąwszy pod uwagę niską aktywność fizyczną:
1330 * 1,2 = 1596
Całkowite zapotrzebowanie energetyczne osoby opisanej w przykładzie to 1596 kcal.
Ćwiczenie:
Policz swoje zapotrzebowanie energetyczne.
Subskrybuj:
Posty (Atom)